Baris
New member
Kölelik En Son Ne Zaman Kalktı?
Kölelik, insanlık tarihi boyunca çok geniş bir coğrafyada uygulanan, insan hakları ihlali anlamına gelen bir kurumdur. Tarihin çeşitli dönemlerinde, farklı toplumlarda ve kültürlerde çeşitli biçimlerde varlık göstermiştir. Ancak kölelik, yalnızca tarihsel bir uygulama değil, aynı zamanda ekonomik, sosyal ve kültürel yapıları derinden etkilemiş bir olgudur. Bu yazıda, köleliğin son bulma sürecini, dünyadaki kölelik kaldırma hareketlerini ve köleliğin son olarak kalktığı yerleri inceleyeceğiz.
Kölelik Ne Zaman ve Neden Kaldırıldı?
Kölelik, çeşitli medeniyetlerde antik çağlardan itibaren var olmuştur. Roma İmparatorluğu'ndan, Osmanlı İmparatorluğu'na, Amerika'dan Brezilya'ya kadar çok sayıda toplumda farklı şekillerde ve sürelerle uygulanan bu kurum, kölelerin insanlık dışı muameleye tabi tutulmalarına yol açmıştır. Ancak 18. ve 19. yüzyıllarda kölelik karşıtı hareketlerin güçlenmesi, bu kurumu sona erdirmek için önemli adımların atılmasına neden olmuştur.
Köleliğin kalkması, genellikle çeşitli sosyal, ekonomik ve siyasi değişimlerle paralel bir süreçtir. Örneğin, Sanayi Devrimi, ekonomik yapıyı dönüştürerek tarıma dayalı köle emeğine olan ihtiyacı azaltmış; ayrıca, köleliğin sonlandırılması için toplumsal baskılar artmıştır. Bununla birlikte, köleliğin sona erdiği tarih ve süreçler ülkeden ülkeye farklılık göstermektedir.
Köleliğin Son Buldığı Yerler ve Tarihler
1. **Amerika Birleşik Devletleri (1865)**
Amerika Birleşik Devletleri'nde kölelik, 1865 yılına kadar devam etmiştir. Amerikan İç Savaşı'nın (1861-1865) sonlarına doğru, Abraham Lincoln'un 1863'te yayımladığı Emancipation Proclamation (Özgürlük Bildirgesi) köleliğe son verilmesi yönünde önemli bir adım olmuştur. Ancak kölelik, sadece güney eyaletlerinde yasaklanmışken, kuzeydeki eyaletlerde kölelik kaldırılmamıştır. Köleliğin tamamen ortadan kaldırılması için 1865 yılında 13. Anayasa Değişikliği yapılmış ve tüm ABD topraklarında kölelik yasaklanmıştır. Bu, Amerika'da köleliğin resmen kalktığı tarihtir.
2. **Brezilya (1888)**
Brezilya, Amerika kıtasındaki son kölelik sistemini kaldıran ülkedir. 1888 yılında Brezilya hükümeti, "Altın Yasası" olarak bilinen yasayı kabul etti. Bu yasa, Brezilya'daki tüm kölelerin özgürlüğünü ilan etti. Bu tarihten önce Brezilya, Afrika'dan büyük bir köle nüfusu ithal eden ülkelerden biriydi. 1888 yılında köleliğin kaldırılması, Brezilya'nın modernleşme sürecine önemli bir katkı sağlamıştır.
3. **Birleşik Krallık (1833)**
Birleşik Krallık'ta kölelik, 1833'te kaldırılmıştır. 1833'te kabul edilen Kölelik Abolisyonu Yasası, İngiltere'nin sömürgelerindeki köleliği yasaklamıştır. Ancak, kölelerin tam anlamıyla özgürleşmesi ve eski köle sahiplerine tazminat ödenmesi gibi detaylar zaman almıştır. Birleşik Krallık'ta köleliğin kaldırılması, Avrupa'da köleliğin sona erdiği ilk büyük dönüm noktalarından biridir.
4. **Fransa (1848)**
Fransa, köleliğin kaldırılması konusunda oldukça önemli bir adım atmıştır. 1848 yılında, Fransa'daki kölelik sistemi, ikinci Fransa Cumhuriyeti tarafından kaldırılmıştır. Fransa, 18. yüzyılda köleliğin en çok uygulandığı sömürgeci güçlerden biriydi ve köleliğin sonlandırılması, Fransız Devrimi'nin insan hakları ilkeleriyle uyumlu olarak gerçekleştirilmiştir.
Köleliğin Kaldırılmasında Etkili Olan Faktörler
Köleliğin kaldırılmasında birkaç önemli faktör etkili olmuştur. Bunlar arasında;
1. **Sanayi Devrimi ve Ekonomik Yapı Değişiklikleri**:
Sanayi Devrimi'nin getirdiği yeni üretim biçimleri, köle emeğine olan ihtiyacı önemli ölçüde azaltmıştır. Özellikle fabrika üretiminin yaygınlaşması, tarıma dayalı köleliğe olan bağımlılığı sona erdirmiştir.
2. **Toplumsal Hareketler ve Kölelik Karşıtı Mücadeleler**:
Köleliğe karşı olan toplumsal hareketler, 18. yüzyılın sonlarına doğru daha örgütlü bir şekilde sesini duyurmaya başlamıştır. Birleşik Krallık'ta, Amerika'da ve Fransa'da köleliğe karşı güçlü bir kamuoyu oluşmuş ve bu hareketler yasal düzenlemelerle sonuçlanmıştır. Abolisyonist hareketler, köleliğin son bulmasında en önemli itici güçlerden biri olmuştur.
3. **Din ve Ahlak Anlayışı**:
Din ve ahlak anlayışı da köleliğin sona erdirilmesinde belirleyici olmuştur. Özellikle Hristiyanlık, köleliği insan haklarına aykırı bir durum olarak görmüş ve dini liderler köleliğin kaldırılması yönünde seslerini yükseltmiştir.
4. **Savaşlar ve Devrimler**:
Amerika'daki İç Savaş, köleliğin kaldırılması sürecinde önemli bir dönüm noktası olmuştur. Benzer şekilde, Fransız Devrimi'nin etkisiyle kölelik Fransa'da son bulmuştur. Bu devrimci hareketler, köleliğin insanlık dışı olduğunu vurgulamış ve bu anlayış toplumlar nezdinde yerleşmiştir.
Kölelik Hala Var Mı?
Kölelik, 19. yüzyılda büyük ölçüde kaldırılmış olsa da, günümüzde hâlâ bazı yerlerde gizli ya da açık biçimlerde devam etmektedir. Modern kölelik, çoğunlukla zorla çalıştırma, insan ticareti, çocuk işçiliği ve cinsel sömürü gibi biçimlerde karşımıza çıkmaktadır. Birleşmiş Milletler, dünya genelinde 40 milyon civarında köle olduğunu tahmin etmektedir. Bu durum, köleliğin tamamen ortadan kalkmadığını ve hala bir insan hakları sorunu olmaya devam ettiğini göstermektedir.
Sonuç
Kölelik, dünya tarihinin karanlık dönemlerinden biri olarak tarihe geçmiştir. Ancak 19. yüzyılın sonlarına gelindiğinde, kölelik büyük ölçüde sona erdirilmiştir. Her ne kadar köleliğin resmi olarak kaldırıldığı tarihler ülkeden ülkeye değişse de, bu süreç genel olarak 19. yüzyılda tamamlanmıştır. Köleliğin kaldırılması, bir insan hakları mücadelesinin sonucudur ve modern toplumlarda hala devam eden insan ticareti ve zorla çalıştırma gibi olgular, bu mücadelenin hala sona ermediğini göstermektedir. İnsanlık, köleliğin ne kadar acımasız bir uygulama olduğunu öğrenmiş olsa da, modern dünyada buna benzer sorunlarla mücadele etmeye devam etmektedir.
Kölelik, insanlık tarihi boyunca çok geniş bir coğrafyada uygulanan, insan hakları ihlali anlamına gelen bir kurumdur. Tarihin çeşitli dönemlerinde, farklı toplumlarda ve kültürlerde çeşitli biçimlerde varlık göstermiştir. Ancak kölelik, yalnızca tarihsel bir uygulama değil, aynı zamanda ekonomik, sosyal ve kültürel yapıları derinden etkilemiş bir olgudur. Bu yazıda, köleliğin son bulma sürecini, dünyadaki kölelik kaldırma hareketlerini ve köleliğin son olarak kalktığı yerleri inceleyeceğiz.
Kölelik Ne Zaman ve Neden Kaldırıldı?
Kölelik, çeşitli medeniyetlerde antik çağlardan itibaren var olmuştur. Roma İmparatorluğu'ndan, Osmanlı İmparatorluğu'na, Amerika'dan Brezilya'ya kadar çok sayıda toplumda farklı şekillerde ve sürelerle uygulanan bu kurum, kölelerin insanlık dışı muameleye tabi tutulmalarına yol açmıştır. Ancak 18. ve 19. yüzyıllarda kölelik karşıtı hareketlerin güçlenmesi, bu kurumu sona erdirmek için önemli adımların atılmasına neden olmuştur.
Köleliğin kalkması, genellikle çeşitli sosyal, ekonomik ve siyasi değişimlerle paralel bir süreçtir. Örneğin, Sanayi Devrimi, ekonomik yapıyı dönüştürerek tarıma dayalı köle emeğine olan ihtiyacı azaltmış; ayrıca, köleliğin sonlandırılması için toplumsal baskılar artmıştır. Bununla birlikte, köleliğin sona erdiği tarih ve süreçler ülkeden ülkeye farklılık göstermektedir.
Köleliğin Son Buldığı Yerler ve Tarihler
1. **Amerika Birleşik Devletleri (1865)**
Amerika Birleşik Devletleri'nde kölelik, 1865 yılına kadar devam etmiştir. Amerikan İç Savaşı'nın (1861-1865) sonlarına doğru, Abraham Lincoln'un 1863'te yayımladığı Emancipation Proclamation (Özgürlük Bildirgesi) köleliğe son verilmesi yönünde önemli bir adım olmuştur. Ancak kölelik, sadece güney eyaletlerinde yasaklanmışken, kuzeydeki eyaletlerde kölelik kaldırılmamıştır. Köleliğin tamamen ortadan kaldırılması için 1865 yılında 13. Anayasa Değişikliği yapılmış ve tüm ABD topraklarında kölelik yasaklanmıştır. Bu, Amerika'da köleliğin resmen kalktığı tarihtir.
2. **Brezilya (1888)**
Brezilya, Amerika kıtasındaki son kölelik sistemini kaldıran ülkedir. 1888 yılında Brezilya hükümeti, "Altın Yasası" olarak bilinen yasayı kabul etti. Bu yasa, Brezilya'daki tüm kölelerin özgürlüğünü ilan etti. Bu tarihten önce Brezilya, Afrika'dan büyük bir köle nüfusu ithal eden ülkelerden biriydi. 1888 yılında köleliğin kaldırılması, Brezilya'nın modernleşme sürecine önemli bir katkı sağlamıştır.
3. **Birleşik Krallık (1833)**
Birleşik Krallık'ta kölelik, 1833'te kaldırılmıştır. 1833'te kabul edilen Kölelik Abolisyonu Yasası, İngiltere'nin sömürgelerindeki köleliği yasaklamıştır. Ancak, kölelerin tam anlamıyla özgürleşmesi ve eski köle sahiplerine tazminat ödenmesi gibi detaylar zaman almıştır. Birleşik Krallık'ta köleliğin kaldırılması, Avrupa'da köleliğin sona erdiği ilk büyük dönüm noktalarından biridir.
4. **Fransa (1848)**
Fransa, köleliğin kaldırılması konusunda oldukça önemli bir adım atmıştır. 1848 yılında, Fransa'daki kölelik sistemi, ikinci Fransa Cumhuriyeti tarafından kaldırılmıştır. Fransa, 18. yüzyılda köleliğin en çok uygulandığı sömürgeci güçlerden biriydi ve köleliğin sonlandırılması, Fransız Devrimi'nin insan hakları ilkeleriyle uyumlu olarak gerçekleştirilmiştir.
Köleliğin Kaldırılmasında Etkili Olan Faktörler
Köleliğin kaldırılmasında birkaç önemli faktör etkili olmuştur. Bunlar arasında;
1. **Sanayi Devrimi ve Ekonomik Yapı Değişiklikleri**:
Sanayi Devrimi'nin getirdiği yeni üretim biçimleri, köle emeğine olan ihtiyacı önemli ölçüde azaltmıştır. Özellikle fabrika üretiminin yaygınlaşması, tarıma dayalı köleliğe olan bağımlılığı sona erdirmiştir.
2. **Toplumsal Hareketler ve Kölelik Karşıtı Mücadeleler**:
Köleliğe karşı olan toplumsal hareketler, 18. yüzyılın sonlarına doğru daha örgütlü bir şekilde sesini duyurmaya başlamıştır. Birleşik Krallık'ta, Amerika'da ve Fransa'da köleliğe karşı güçlü bir kamuoyu oluşmuş ve bu hareketler yasal düzenlemelerle sonuçlanmıştır. Abolisyonist hareketler, köleliğin son bulmasında en önemli itici güçlerden biri olmuştur.
3. **Din ve Ahlak Anlayışı**:
Din ve ahlak anlayışı da köleliğin sona erdirilmesinde belirleyici olmuştur. Özellikle Hristiyanlık, köleliği insan haklarına aykırı bir durum olarak görmüş ve dini liderler köleliğin kaldırılması yönünde seslerini yükseltmiştir.
4. **Savaşlar ve Devrimler**:
Amerika'daki İç Savaş, köleliğin kaldırılması sürecinde önemli bir dönüm noktası olmuştur. Benzer şekilde, Fransız Devrimi'nin etkisiyle kölelik Fransa'da son bulmuştur. Bu devrimci hareketler, köleliğin insanlık dışı olduğunu vurgulamış ve bu anlayış toplumlar nezdinde yerleşmiştir.
Kölelik Hala Var Mı?
Kölelik, 19. yüzyılda büyük ölçüde kaldırılmış olsa da, günümüzde hâlâ bazı yerlerde gizli ya da açık biçimlerde devam etmektedir. Modern kölelik, çoğunlukla zorla çalıştırma, insan ticareti, çocuk işçiliği ve cinsel sömürü gibi biçimlerde karşımıza çıkmaktadır. Birleşmiş Milletler, dünya genelinde 40 milyon civarında köle olduğunu tahmin etmektedir. Bu durum, köleliğin tamamen ortadan kalkmadığını ve hala bir insan hakları sorunu olmaya devam ettiğini göstermektedir.
Sonuç
Kölelik, dünya tarihinin karanlık dönemlerinden biri olarak tarihe geçmiştir. Ancak 19. yüzyılın sonlarına gelindiğinde, kölelik büyük ölçüde sona erdirilmiştir. Her ne kadar köleliğin resmi olarak kaldırıldığı tarihler ülkeden ülkeye değişse de, bu süreç genel olarak 19. yüzyılda tamamlanmıştır. Köleliğin kaldırılması, bir insan hakları mücadelesinin sonucudur ve modern toplumlarda hala devam eden insan ticareti ve zorla çalıştırma gibi olgular, bu mücadelenin hala sona ermediğini göstermektedir. İnsanlık, köleliğin ne kadar acımasız bir uygulama olduğunu öğrenmiş olsa da, modern dünyada buna benzer sorunlarla mücadele etmeye devam etmektedir.